Deniz subay Jimmy Carter, Georgia’da fıstık yetiştirici ve vali olarak görev yaptıktan sonra ABD’nin 39’uncu başkanı olmuştu. Carter 29 Aralık Pazar günü, 100 yaşında hayata veda etti.ABD’nin en yaşlı eski başkanı, Panama Kanalı anlaşmaları ve 1978’deki Camp David Anlaşmaları gibi önemli diplomatik başarılarıyla hafızalara kazındı. Fakat 1970’lerin sonlarında ABD’yi sarsan yüksek enflasyon dönemi ve İran’ın Tahran’daki ABD Büyükelçiliği personelini rehin almasına yönelik tutumu 1980 seçimlerini kaybetmesine neden oldu. Uluslararası çatışmalara barışçıl çözümler getirme, demokrasi ve insan haklarıyla ekonomik ve sosyal kalkınmayı destekleme konusundaki amansız çabaları nedeniyle 2002’de Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.1 Ekim 1924’te ABD’nin Georgia eyaletine bağlı Plains kasabasında doğan James Earl Carter Jr.’ın iki kız ve bir erkek kardeşi vardı. Babası James Earl Carter Sr. siyasetçi ve iş insanı, annesi Lillian Carter’sa hemşireydi. Aile 1928’de 360 dönümlük büyük bir çiftliğe taşındı. Burası Carter’ın ilerideki başkanlık kampanyasında sembol hâline gelecekti. Aile işine çok erken yaşta dahil olan eski başkan henüz beş yaşındayken mahallede haşlanmış fıstık satıyordu.Carter, Georgia Southwestern College’da mühendislik eğitimi aldıktan sonra Georgia Teknoloji Enstitüsü’ne geçti ve 1943’te ABD Deniz Harp Okulu’na başladı. Üç yıl sonra hayatının aşkı Rosalynn Smith’le evlendi ve aynı yıl Deniz Harp Okulu’ndan üstün başarıyla, fen bilimleri diploması alarak mezun oldu. Altı yıllık donanma macerasının sonlarında, o dönemde yeni yeni gelişen nükleer denizaltı programında çalışmaya başladı.1953’te babasının vefatı üzerine ailesiyle birlikte doğduğu yere, Plains’e döndü ve çiftlikle fıstık depolama işini devraldı.İş Başa DüşünceCarter çiftliğe döndüğünde daha uygun maliyetli bir strateji fark etti: Fıstık tohumlarını dışarıdan almak yerine üretmek. Bu tasarruf işini büyütmesine olanak sağladı. Fıstığın yanı sıra mısır ve pamuk gibi diğer mahsulleri de yetiştirmeye başladı ve bu da ailenin depo işine yansıdı. Carter’s Warehouse fıstık tohumundan gübreye kadar birçok ürün satıyordu. Artık tarım sigortası bile sunuyorlardı. Yıllar içinde şirketin değeri hızla artarak birkaç milyon dolarlık satış hacmine ulaştı.Şirketle birlikte Carter ailesi de büyüdü. Jimmy ve Rosalynn’in John, James ve Donnel adında üç oğlu ve Amy adında bir kızı oldu.Carter 1960’ların ortasında siyasete atıldı ve 1963’te Demokrat Parti’den Georgia eyalet senatörü olarak sahalara ilk adımını attı. 1966’da eyalet valiliği için ilk kampanyasını yürüttü ama başarısız oldu. İkinci denemesinde şeytanın bacağını kırdı ve 1971’de Georgia valisi oldu. Bir dönem boyunca bu görevi sürdüren Carter ırksal eşitliğe odaklandı ve eyalet yönetiminde verimliliği artırmak için yaklaşık 265 devlet kurumunu 20’ye indirerek yeniden yapılandırdı.Carter Aralık 1974’te gözünü başkanlık koltuğuna dikti ve iki yıl boyunca kampanya yaptı. Demokrat Parti’nin adaylığını kazandı ve karşısına, enflasyonla baş etmekte zorlanan Cumhuriyetçi mevcut Başkan Gerald Ford çıktı. Aynı sorun Ford’un ardından gelecek başkanı da zorlayacaktı. Carter Ford’u 1,7 milyon oyla geçerek zafer kazandı ve Ocak 1977’de ABD’nin 39’uncu başkanı oldu.Carter “İnsanlar bu kadar uzun kampanyalara nasıl dayandığımı, bu yüce ulusun sorumluluğunu omuzlarıma alıp dünyanın hem en nüfuzlu hem de en zor işlerinden birinin altından nasıl kalkacağımı sorup duruyordu.” dedi. Ama ona göre ABD başkanlığı, bütün gün pamuk ya da fıstık toplamak kadar zor değildi.Küçük İşletmelerin SavunucusuCarter’ın iş zekâsı başkanlığını şekillendiren önemli bir etken oldu. Küçük işletmelere odaklanmasının arkasında da bu yatıyor olabilir. İşletme sahiplerinin karşılaştığı zorluklara (ki bugünkülere oldukça benzer) hâkimdi: Sermayeye erişim, enflasyon, bürokratik engeller ve kadın girişimcilerle azınlık işletme sahiplerinin karşılaştığı farklı zorluklar.Kongre’ye gönderdiği, küçük işletmelere yönelik taleplerinde (Small Business Message) şunları söyledi:“Geçmişte federal hükümet küçük işletmelerin ihtiyaç ve endişelerine duyarsız kaldı. Bu değişmeli. Yalnızca iş insanlarının refahı için değil, tüm ülkenin ekonomik iyiliği için küçük işletmelerin sesi duyulmalı ve dikkate alınmalı.”Küçük işletmelere verilen krediler Carter yönetimi altındaki bir yıl içinde yüzde 72 artış gösterdi. Küçük İşletmeler İdaresi’nin (SBA) kredileri 1979’da $3.1 milyara ulaştı. Bu meblağ bir önceki yıl $1.8 milyardı. Carter yönetiminin bir diğer odak noktasıysa azınlık işletme sahiplerinden mal ve hizmet alımıydı. 1979’da federal hükümet azınlık girişimcilerden $2.5 milyarlık mal alımı yaptı. Bu meblağ da bir önceki yıl $1.1 milyardı.Carter ayrıca uzun vadeli sermaye kazançları vergisini yüzde 49’dan yüzde 28’e indiren yasayı imzaladı ve şirketlerden alınan gelir vergisini düşürdü. İşletmelerin form doldururken zaman kazanmalarını sağlamak amacıyla bir program da hayata geçirdi. Makro düzeydeyse enflasyon ve işsizlikle mücadele ederek ekonomiyi geliştirmeye çalıştı.Carter göreve başladığında aile çiftliği ve işletmesini yönetmesi için bağımsız bir tröst fonuna devretti. Fakat bu kararın bedelini ağır ödedi. 56 yaşında görevden ayrıldığında büyük bir borç yüküyle karşı karşıya kaldı: O dönemin parasıyla $1 milyon, günümüzdeyse $3.6 milyon civarındaydı. Bunun üzerine aile işini satıp yeni bir işe girişti: Yazarlık. Carter borçlarını ödemek için çocuk kitaplarından tutun başkanlık dönemi günlüklerine ve hayata dair düşüncelerine kadar 30’dan fazla kitap yazdı.Beyaz Saray’ı terk ettikten sonra kurduğu Carter Başkanlık Merkezi’yle demokrasiye güç katmayı ve insan haklarını savunmayı amaçlıyordu. 1984 sonbaharında, Carter ve eşi Habitat for Humanity adındaki sivil toplum kuruluşuyla ev inşa etmeye başladı. Eski başkan 90’larına gelene kadar da devam ettiler. Carter ailesi 40 yıl boyunca yaklaşık 4 bin 400 evin inşasına katkıda bulundu.Son yıllarında Carter, Emory Üniversitesi’nde gençlere ve mahalledeki Baptist kilisesinde de çocuklara eğitim vermeye başlamıştı. Şubat 2023’te hospis bakımına alındı. Eşi Rosalynn Carter’sa Kasım 2023’te vefat etti.“Rosalynn başardığım her şeyde benim ortağım oldu.” diyen Carter, eşinin vefatının ardından yaptığı açıklamada “Bana her zaman doğruyu gösterdi, ne zaman ihtiyacım olsa cesaret verdi. Rosalynn dünyada olduğu sürece birinin beni sevdiğini ve desteklediğini biliyordum.” dedi.Orijinal yayın tarihi: 30 Aralık 2024Köşe yazarları tarafından burada paylaşılan görüşler, incturkiye.com’a değil, yazara aittir.Çok daha fazlası için Inc. Türkiye bültenlerine kaydolun.(*) Bu yazının çevirisinde Türk okura hitap etmek için birtakım değişiklikler yapılmıştır.