Son yıllarda indirim çanları çalmaya başlayınca anlıyoruz ki kasım kapıda, alışveriş telaşının da eli kulağında. Evet, konumuz “Black Friday.” Kökeni 1960’lara uzanan ve Şükran Günü sonrası başlayan bu indirimli alışveriş geleneği, zamanında alışveriş yoğunluğundan trafiği durma noktasına getirdiği için “kara cuma” olarak anılıyor. Takriben 10 sene evvel Amerika semalarından çıkıp “Efsane Cuma” olarak Türkiye’ye taşınan bu furya elbette yerel dinamiklerden payını aldı, almaya da devam ediyor. Okula dönüş sezonuyla yılbaşı alışverişi arasında kendine sağlam bir yer edinen Efsane Cuma artık sadece vitrinleri değil, ülkenin dört bir yanında çeşitli sektörleri de canlandırıyor. Bu dönemde özellikle markalar ve e-ticaret platformları adeta orkestra gibi uyum içinde hareket etmek zorunda. Zira en ufak aksaklık tüm operasyonu sarsabileceği için fiyatlandırma stratejilerinden güvenlik önlemlerine, kampanya planlamalarından lojistik operasyonlara kadar her adım titizlikle hesaplanıyor. Yalnızca e-ticaret siteleri ya da mağazalar değil, kargo şirketleri, tedarik zinciri uzmanları, müşteri hizmetleri temsilcileri ve influencerlar da bu dalganın bir parçası. Tüketici bir yandan sepete ürünleri eklerken arka planda kimle ter döküyor? Yılın sadece bir dönemine değil, neredeyse ekonominin tümüne dokunan bu sürecin detayları neler? Merceğin altındakileri anlatmaya başlamadan önce küçük bir ipucu verelim: Görünen o ki Türkiye’de Efsane Cuma geçici bir heves değil, kalıcı bir alışveriş ritüeli.Efsane Cuma Türkiye ekonomisinde büyük bir hareketlilik yaratıyor. Sadece e-ticaret ve mağazacılık sektörlerini değil, kargo ve siber güvenlik gibi tüm destekleyici sektörleri de harekete geçiriyor.Efsane Cuma’nın heyecanına kapılmadan önce bir adım geri atıp tüketici alışkanlıklarına göz atmakta fayda var. Çünkü bu dev alışveriş dalgası yıllar içinde şekillenen alışveriş kültüründen azade değil. PwC’nin 31 ülke ve bölgede 20 binden fazla tüketicinin görüşlerine dayanan 2024 Tüketicinin Sesi Araştırması enflasyonun, tüketicilerin en büyük endişesi olduğunu gösteriyor. Öyle ki araştırmaya katılanların yüzde 64’ü önümüzdeki yıl ülkelerini etkileyecek en büyük risk faktörünün enflasyon olduğunu belirtiyor. Ayrıca tüketici pandemi dönemindeki fiyat artışlarını kabullenmiş olsa da devam eden artışlara karşı artık toleransı düşük. Özellikle zorunlu harcamalara dikkat çeken tüketiciler önümüzdeki altı ay içinde en büyük harcama artışını sebze ve meyve kategorisinde bekliyor. Daha uygun fiyatlı ürünlere yönelme eğilimi de yükselişte: Katılımcıların yüzde 40’ı tercih ettikleri markalardan indirimli ürünlere geçmeyi düşünüyor.Malum kişiselleştirmenin önemi artık görmezden gelinemeyecek kadar büyük. Araştırmaya göre neredeyse yüzde 50’si verilerinin kendilerine kişiselleştirilmiş hizmetler ve deneyimler sunmak için kullanılmasından memnun. Tabii söz konusu veri olunca devreye güvenlik giriyor. Yüzde 80’lik önemli bir dilim kişisel bilgilerinin paylaşılmayacağına dair güvence talep ediyor. Fakat yalnızca yaklaşık yarısı verilerinin nasıl saklandığını ve paylaşıldığını anladığından emin. Tüm bunların Efsane Cuma’ya nasıl tesir edeceğini hep birlikte göreceğiz.Geçmişin İzinden GeleceğeHepsiburada Pazarlama Grup Direktörü Görkem Dereli“Kasım Ekonomisi” olarak da tanımlayabileceğimiz bu dönem bir bakıma markalarla tüketicilerin bir arada büyüdüğü bir alan. Örneğin geçtiğimiz yıl Hepsiburada, Efsane Cuma döneminde 500 milyon ziyaretçiyi sitesinde ağırlarken farklı kategorilerde yaklaşık 30 milyon ürün satışı yapmış. 2000’de e-ticaret dünyasına giren Hepsiburada Pazarlama Grup Direktörü Görkem Dereli’nin söylediğine göre 2024 için Grup Direktörü Görkem Dereli’nin söylediğine göre 2024 için de hedef tüketici beklentilerini karşılayacak kampanyalarla tasarruf sağlamak. Moda, cep telefonu, ev tekstili ve kozmetik kategorilerindeki artan talep geçmiş yılların izlerini taşıyor. Ayrıca bu yıl planlar arasında bu indirimlerin ötesine geçen yeni fırsatlar da var. Hepsiburada alışveriş kredisi, ödeme erteleme seçenekleri ve taksitli ödeme yöntemleriyle alışverişi daha esnek ve erişilebilir kılmaya çalışıyor. Teknolojinin, lojistiğin ve müşteri odaklı çözümlerin birleştiği bu dönemde, alışverişin nasıl evrildiği daha net bir şekilde gözler önüne seriliyor.Dereli “Teknolojinin büyüyen rolü her şeyin merkezine yerleşiyor. Depolarda otomasyon sistemleri devreye girerken, yapay zekâyla desteklenen algoritmalar süreçleri hızlandırıyor. Müşteri geribildirimleri analiz edilerek hem hizmet hem de ürünlerde iyileştirme sağlanıyor. Ayrıca artık geleneksel fotoğraf çekimlerinin yerine yapay zekâ destekli görseller devreye giriyor. Bu sayede her şey daha hızlı, özgün ve kullanıcı dostu oluyor.” diyor.Karşılaştırmanın CazibesiCimri CGO MustafaOralEskiden dükkan dükkan gezip fiyat öğrenir, sonra işimize en çok geleni, belki en uygun fiyatlıyı, belki en çok taksit yapanı alırdık. Bu alışkanlık hâlâ geçerliliğini koruyor ama tek bir farkla: Artık ekranın karşısına geçip almaya niyetlendiğimiz ürünün adını karşılaştırma mecralarına yazmamız yeterli. Efsane Cuma döneminde en çok rağbet gören ürün kategorilerinden biri de elektronik.2008’den bu yana hizmet veren Cimri üzerinden özellikle Xiaomi Redmi Note cep telefonlarının fiyat karşılaştırması 2023'te bir önceki yıla göre yüzde 490 artmış. Kahve makinesi ve airfryer gibi ürünler de sırasıyla yüzde 225 ve yüzde 578 oranında artış göstermiş. Ayrıca 2023 boyunca Cimri’de 35 milyon kez cep telefonu fiyat karşılaştırması yapılırken, 2024 yılının ilk altı ayında bu rakam 4 milyona ulaşmış. Teknolojik ürünlerdeki fiyat değişiklikleri tüketicilerin alışveriş davranışlarını etkiliyor muhakkak. Mesela Cimri verilerine göre iPhone 16’nın piyasaya çıkmasıyla iPhone 13’ün sorgulanma oranı yüzde 196 artmış. Görünen o ki tüketiciler tek bir ürünü değil, benzer özellikteki farklı fiyat segmentinde olup benzer özellikler sunan ürünleri de karşılaştırarak en avantajlı seçeneği arıyor. Cimri Büyümeden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Mustafa Oral “Ekonomik koşullar da tüketicinin yıl boyu süren indirim takibini etkiliyor. Alışveriş alışkanlıkları ve karşılaştırma sitelerinin etkisiyle indirim oranlarına ve fiyatlara karşı daha bilinçli bir yaklaşım benimseniyor. Cimri’nin verileri de bu değişimi gözler önüne seriyor.” diyor.Lojistikte Efsane Cuma MaratonuGelelim işin lojistik kısmına… Efsane Cuma'nın kargo şirketleri için biraz daha farklı bir yoğunluğu var. Çünkü kargo yolu gözlediğimiz indirim günlerinin ardından başlıyoruz beğenmediğimiz ürünleri bir bir geri göndermeye. 1994’te başlayan lojistik yolculuğunu 2011’deki birleşmeyle küresel sahneye taşıyan Globelink Ünimar İcra Kurulu Başkanı Fatih Baş bu yoğunluğa hazırlık sürecinin kampanyalardan çok önce başladığını belirtiyor. Efsane Cuma dönemi yaklaşık iki hafta sürmesine rağmen kargo şirketleri için bir, hatta bir buçuk aya kadar uzayabiliyor. Baş'ın söylediğine göre bu süreçte depoların kapasitesi artırılıyor. Sipariş yönetimi ve iadelerde hızlanmak için gelişmiş yazılım ve otomasyon sistemleri kullanılıyor ki tüketiciler siparişlerini hızla teslim alabilsin.Globelink Ünimar İcra Kurulu Başkanı: Fatih BaşEfsane Cuma gibi kampanya dönemlerinde taleplerin yüzde 150 artış gösterebildiğini dile getiren Baş buna uygun araç ve depo planlamalarının yapıldığının da altını çiziyor. Bu da gösteriyor ki e-ticaretin gelişen dünyasında hız, en büyük önceliklerden biri ve bu tür dönemlerde lojistik performansı oldukça kritik bir unsur.Yükselen Trendler ve BeklentilerMediaMarkt Türkiye Pazarlama, E-Ticaret ve Kurumsal İletişim Direktörü Tolga ÜnvanSalesforce’un yaptığı bir araştırmaya göre dünya çapında bu dönemde yalnızca online satış hacmi 2023’te $70 milyarın üstüne çıktı. Wisernotify’ın yaptığı bir başka araştırmaysa dönemin en popüler kategorileri arasında yüzde 49’la elektronik ürünlerin başı çektiğini gösteriyor. Tüketicilerin indirimler ve fırsatlar üzerinden yoğun bir alışveriş eğiliminde olduğu ortada. Kasım kampanyalarının faturaları da tüketicinin alışveriş davranışlarındaki değişimleri okumaya imkân tanıyor.Türkiye’deki ilk mağazasını 2007’de açan MediaMarkt Türkiye Pazarlama, E-Ticaret ve Kurumsal İletişim Direktörü Tolga Ünvan'ın paylaştıklarında göre geçmiş yıllarda bu dönemde robot süpürgeler, mutfak ürünleri ve cep telefonları gibi elektronik ürünler büyük ilgi görüyor. 2024’ün sonlarına doğru bu kategorilerdeki talep artmaya devam etmiş. 2025 için öne çıkan ürün gruplarınınsa kurutma makineleri, oyun bilgisayarları, beyaz eşyalar ve kahve makineleri olması bekleniyor. Elektronik ürünlere olan talebin artması ve özellikle cep telefonlarıyla kahve makinelerinin dikkat çekici bir şekilde yükselmesi gelecek Efsane Cuma'nın da belirleyici olacak. Ayrıca Ünvan'a göre Türkiye'nin dinamik pazar yapısı, enflasyonist koşullarda bile büyüme imkânı sunuyor. Bu sebeple perakendeciler doğru stratejilerle bu dönemi daha verimli hâle getirebilir.Efsanenin DüşündürdükleriKasım ayının önemi özellikle son dört beş senedir birçok şirket için ciddi şekilde arttı. Me Consultancy Kurucusu Murat Erdör’ün belirttiğine göre markalar cirosunun ciddi bir miktarını bu dönemde yapıyor, hatta bu aydaki satışlar sayesinde bütçe hedeflerine ulaşıyor. Bunun yanında küçük işletmelerin de bu dalgadan olumlu etkilendiğini dile getiriyor. Tüketiciler erteledikleri alımları bu dönemde yaptıklarından olsa gerek online satış kanallarını kullanmayan fiziki mağazaların satışları bile bu dönemde artırıyor. Dışarıdan bakıldığında sanki markalar belli ürünleri seçiyor, yüksek oranda indirim uyguluyor ve para kazanıyor gibi çok basit bir işleyiş olduğu düşünülüyor ama kazın ayağı öyle değil. İthal ürün satan markalar daha sene başında siparişlerini veriyor, burada üretim yapanlarsa en geç mart ayı gibi hazırlıklara başlıyor.Me Consultancy Kurucusu Murat Erdör“Kasıma daha bu kadar süre varken neyin hazırlığı yapılıyor?” sorusunun cevabınıysa Erdör şöyle özetliyor ve tüketiciye tavsiyelerde bulunuyor: “Ürünler dışında işin önemli kısmı bu yoğun dönemde arka tarafta bir sorunun olmaması. Web sayfası hızlı çalışmalı. Ayrıca olası bir siber saldırı karşısında işlemlerin zarar görmemesi için IT departmanı tarafında ciddi hazırlıklar yapılıyor. Tüketicinin bu dönemde üç konuya özen göstermesi çok önemli: İlki bu yoğunluk içinde kargolarda gecikmeler olacaktır, bunu mazur görmeleri çok değerli. İkinci her ne kadar Ticaret Bakanlığı son senelerde tüketiciyi koruyan caydırıcı cezalar koysa da bazı markalar indirim yapmış gibi hareket edip aynı fiyattan ürün satmaya çalışıyor. Bu anlamda tüketici gerekirse karşılaştırma yapan sitelere bakabilir. Sonuncusuysa, söz konusu dönemde sayısı artan sahte alışveriş siteleri. Tüketici bilmediği yerlerden alışveriş yapmamalı, yapacaksa da iyi araştırmalı.Hızlı ve Güvenli Teslimatın GücüBüyük markalar, Efsane Cuma’nın etkilerini optimize edebilmek için aylar öncesinden hazırlıklara başlıyor. Küçük işletmeler de bu dönemden olumlu etkileniyor.Hatemoğlu E-ticaret Grup Müdürü Alper TosunEfsane Kasım dönemi başlangıçta sadece tek bir gün süren kampanyalarla sınırlıyken zamanla “Siber Pazartesi” ve “11.11” gibi özel günlerle genişleyerek ayın büyük bir kısmını kapsayan bir alışveriş kuşağı hâline geldi. Türkiye’deyse büyük pazaryerleri ve perakende firmaları bu yoğun alışveriş fırsatlarını tüm aya yayarak müşteriye cazip fırsatlar sunmaya devam ediyor. 1924’te kurulan Türkiye’nin ilk hazır giyim markası Hatemoğlu’nun E-ticaret Grup Müdürü Alper Tosun'un gözlemlerine göre geçtiğimiz yıllarda tüketiciler en çok hızlı ve özenli teslimata önem veriyordu. Bu sebeple kargo operasyonları sürekli geliştiriliyor.Örneğin Hatemoğlu 600 kilometreye kadarki siparişleri bir iş günü içinde teslim ettiği bir sistemi devreye sokmuş. Ayrıca bu dönemde artan müşteri taleplerini en iyi şekilde karşılayabilmek için stok ve tedarik zinciri yönetimini incelikle planlıyorlar. Tosun “Bu yoğun dönemde lojistik altyapısını güçlendirmek ve hızlı destek sağlayabilecek iletişim araçlarını aktif kullanmak önemli.” diyor.Bir kasım bitmeden öteki başlıyorEfsane Cuma öylesine benimsendi ki daha ay bitmeden bir sonraki kasım için hazırlıklar başlıyor. 1994’ten bu yana kendi markasıyla faaliyet gösteren Saat&Saat’in E-Ticaret ve Perakende Danışmanı Eser Erkan yıl boyunca, hangi ürünlerin kasım indirimleriyle satılacağına dair planların devam ettiğini belirtiyor: “Ağustos ayında stoklar alınmaya başlıyor, eylül ayındaysa tüm kampanyalar için stratejileri şekillendiriliyoruz. Müşterilerin bazı beklentileri her yıl aynı. Özellikle hızlı teslimat ve kolay ödeme seçenekleri daima ön planda.” Bu dönemde talep artışı, operasyonel anlamda büyük zorluklar yaratıyor. Kargo firmaları ve dağıtım merkezleri yoğun bir iş yüküyle karşılaşıyor. Tüm bu karmaşayı yönetebilmek için hazırlıklı olmak gerekiyor. Altyapıyı güçlendirmek, veri güvenliğini sağlamak ve talep patlamasına karşı önceden planlama yapmak kritik. Erkan her yıl yaşanan aksaklıklardan ders alarak, operasyonel süreçleri iyileştirmeye odaklandıklarını ifade ediyor. Elbette bu zorluklarla başa çıkabilmek, aynı zamanda sürekli bir gelişim süreci anlamına geliyor.Satana zor da alana değil mi?Sektördeki oyuncular başarılı bir kampanya için yalnızca indirim oranlarını belirlemekle kalmıyor, operasyonel altyapılarını da baştan sona test ediyor. Stok seviyeleri, ürün tedariği ve mağaza-depo koordinasyonu gibi operasyonel süreçler dikkatlice planlanıyor. Şirketler müşteri deneyimini sorunsuz hâle getirmek amacıyla çağrı merkezi personelinden kargo iş ortaklarına kadar tüm çalışanlarını Efsane Cuma'ya hazırlıyor. Spor ayakkabı ve giyim markası’ın Skechers E-Ticaret ve Omnichannel Direktörü Ebru Savur'un belirttiğine göre mağaza ve e-ticaret kanalının entegrasyonu da bu yıl daha kritik bir rol oynuyor. Mağazalarda tükenen ürünler online’dan temin edilebiliyor. Bu da omnichannel hizmetlerin önemini arttırıyor. Fakat Efsane Cuma sadece şirketler için değil, müşteriler için de zorlu bir dönem.Skechers E-Ticaret ve Omnichannel Direktörü Ebru SavurYüzlerce markanın yoğun kampanya yaptığı bu dönemde tüketici, doğru fiyatı bulma kaygısı yaşayabiliyor. Ayrıca bazı markaların ciro odaklı agresif indirim stratejileri güven duygusunu zedeleyebiliyor. Bu yüzde uzun vadeli büyüme sağlamak için daha dikkatli bir strateji izlenmesi gerekiyor.Sektörün tüm paydaşları, birleşin!E-ticaret Müdürü Fatih KaraosmanoğluÖzellikle pandemi sonrası müşterilerin hızlı teslimat ve randevulu iade gibi hizmetlere ilgisi artmış durumda. Ayrıca sürdürülebilir ürünlere talep de giderek yükseliyor. 1994’te sakız üreterek yola çıkan Kervan Gıda 2020’de halka arz olacak kadar büyüdü. Şirketin E-ticaret Müdürü Fatih Karaosmanoğlu'na göre Efsane Cuma'nın zorluklarından biri Türkiye’deki lojistik altyapısının gelişmeye devam etmesine rağmen henüz yeterli seviyeye gelmemiş olması. Dolasıyla bu alanda yapılacak yatırımlar büyük önem taşıyor. Ayrıca tüketicinin kırmızı çizgisi veri güvenliğine dair uluslararası güvenlik protokollerinin uygulanması, bot koruma önlemlerinin alınması ve periyodik sızma testlerinin yapılması da elzem. Karaosmanoğlu ayrıca dolandırıcılık vakalarına karşı sektördeki tüm paydaşların bir araya gelip daha etkin çözümler geliştirmesi gerektiğinin altını çiziyor.Alışverişi festivale dönüştürmekTabii bu süreçte iş ortakları, tedarikçiler ve departmanlar arası işbirliği de kritik. Türkiye’deki faaliyetlerine 2005’te başlayan Watsons’ın E-Ticaret Grup Müdürü Elif Şahin’e göre bu dönemde müşterilere sıradan bir indirim döneminden fazlasını sunmak lazım. Her gün yeni fırsat, oyun ve kuponlarla alışverişi bir festivale dönüştürmek bu açıdan iyi bir fikir. Şahin'in geçmiş deneyimlerine göre çoklu ürün alımlarına dayalı avantajlar müşterilerce ilgi görüyor. Bu sebeple Watsons bu yıl da benzer promosyonlarla sepet büyüklüğünü artırmaya odaklanmış. Ayrıca Efsane Cuma döneminde stok yenileme, hızlı teslimat ve müşteri hizmetlerinin önemi artıyor. Hâl böyle olunca yoğun talebi karşılamak için güçlü bir teknik altyapı hazırlığı şart.Watsons’ın E-Ticaret Grup Müdürü Elif ŞahinSonsöz: Avcılara dikkatAraştırmalar tüketicilerin kişiselleştirilmiş hizmetlere önem verdiğini ve verilerinin güvenle korunmasını talep ettiğini gösteriyor. Bu gereklilikler Efsane Cuma dönemindeki alışveriş trendlerini de doğrudan etkiliyor.Tamam fırsatlarını yakalamak güzel ama indirim uğruna tuzağa düşmemek gerek. Zira siz Efsane Cuma'da ürünleri sepetinize doldururken birileri cüzdanınıza göz dikmiş olabilir. Siber güvenlik şirketi Kaspersky’nin raporuna göre 2023’te tam 13 milyon kimlik avı saldırısı yapılmış. Efsane Cuma günlerinde siber dolandırıcıların favori taktiğiyse ünlü markaları ve siteleri taklit etmek. Yine 2023'te Efsane Cuma dönemine ait anahtar kelimelerle açılan alan adları bir önceki yıla göre üç kat artmış. Yani Amazon, eBay, Walmart, Alibaba gibi platformlardan gelen indirim mesajını açarken bile iki kere düşünmek lazım. Unutmayın, gerçek indirim bulmak kolay değil belki ama sahte indirimin mumu da yatsıya kadar yanar.Yazının başında da dediğim gibi, markalar da tüketiciler de kasım ayını domine eden indirim günlerine alışmış görünüyor. Enflasyon etkisiyle birikim yapamayan tüketicinin mutluluğu küçük alışverişlerde aramasında şaşılacak bir durum yok. Ne diyelim, madem alan da satan da razı, herkese hayırlı cumalar.Bu yazı, Inc. Türkiye Kasım-Aralık 2024 sayısındadır. Abonelere özel çok daha fazla içerik için şimdi size özel tekliflerimizi inceleyin!