Çağın ruhu yeni işlere girişmeyi ve yenilikçi işletmeler kurmayı neredeyse bir mecburiyete çevirdi. Hatta 7263 Sayılı Kanun, kullandıkları Ar-Ge teşvikleri üzerinden girişim sermayesi fonlarına veya girişimlere yatırım yapmayı şirketlere zorunlu kılıyor. Bu sürecin bir diğer gerekliliği de “para yatırdım” diye girişimi yönetme hırsına kapılmadan kurulacak sağlıklı dengelerle yapılan yatırımları artırmayı becerebilmek. Kış uykusundan yeni uyanan bozayı gibi ceylanın peşinden koşmadan önce bilmeniz ve dikkat etmeniz gereken bazı kıstaslar mevcut. Kurumsal girişimcilik, kurumsal girişim sermayesi (CVC) ve girişim fonlarına yatırımcı olmak, şirketlerin kendi bünyelerinde yeni işletmeler kurarak yenilikçilik ve büyüme yollarını keşfetmesine olanak tanıyor. Böylece bir yandan finansal getiri, diğer yandan şirketlerin yeni pazarlara, trendlere ve teknolojilere erişimi artıyor.Startups.watch’un verilerine göre Kasım 2023 itibarıyla Türkiye’de kurulu ve aktif yatırım yapan 65 CVC fonu ve 108 kurumsal yatırımcı mevcut. Yatırım adetlerini incelendiğimizde görüyoruz ki bu fonların 21’inin ya sadece bir yatırımı var ya da hiç yatırımı yok. En sık yatırım yapan kurumsal girişim fonları, kurumsal yatırımcılar ve bunların yatırım adetleri ve merkezleriyse şöyle:Kurumsal Girişim Sermayesi Fonu1.Alesta Yatırım83İstanbul2.Vestel Ventures30İstanbul3.APY Ventures Bilişim Vd.29İstanbul4.APY Ventures Startup23İstanbul5.Vinci VC16İzmir6.Paribu Ventures Fonu14İstanbul7.FİBA Fırsat Fonu13İstanbul8.Inventram13İstanbul9.APY Ventures Fintech12İstanbul10.Maxis12İstanbulKurumsal Yatırımcı1.Fark Holding7Kocaeli2.Halis Petrol7Bursa3.AKİŞ GYO6İstanbul4.BVA Mümessillik5İstanbul5.Koç Holding5İstanbul6.Coşkunöz Holding4Bursa7.Hedef Filo4İstanbul8.Nokta Yatırım Holding4İstanbul9.Sintek Madencilik4Ankara10.Akkök Holding3İstanbulYine Startups.watch’un verilerine göre, 24 kurumsal yatırımcı, girişim sermayesi fonlarına sınırlı partner olarak yatırım yapıyor. Aralarında birden fazla fona yatırım yapanların yatırım adetleri ve merkezleriyse şöyle:Kurumsal Fon Yatırımcısı1.Yıldız Holding7İstanbul2.Eksim Holding4İstanbul3.Esas Holding3İstanbul4.Tüpraş2İstanbul5.Actera Group1İstanbul6.Akkök Holding1İstanbul7.Hedef Girişim1İstanbul8.İnci Holding1İzmir9.Turkcell1İstanbul10.Ünlü & Co1İstanbulTürkiye’deki toplam yatırımın bilançosu bilinmezken dünya genelinde CVC yatırımları, 2016-2020 arasında €29 milyardan €60 milyara yükseldi. Böylece yeni pazarlara erişim, yeni tekliflerin geliştirilmesi, müşteri tabanının daha iyi anlaşılması ve daha yüksek kâr marjları gibi başarılar elde edildi. Dünya çapında başarıyı yakalayan bazı şirketler ve projelerine birlikte bakalım:Vipps (DNB): Norveçli finansal hizmetler grubu DNB tarafından 2015 yılında oluşturulan mobil bankacılık uygulaması Vipps, telefon numarası üzerinden ödeme yapma imkânı sunuyor. Uygulama, Norveç’te faaliyet gösteren tüm bankaların kart sahiplerine arkadaşlarıyla, tanıdıklarıyla, mağazalar ve restoranlar arasında faturaları bölüşme, giderleri paylaşma veya ödeme yapma olanağı sağlıyor. Bu inovatif uygulamanın güncel geliri de yaklaşık $91,5 milyon.Car2Go (Daimler): Daimler tarafından 2010 yılında başlatılan Car2Go, "serbest dolaşan" araç paylaşım hizmetlerinin öncüsü. Kullanıcılar, uygulama üzerinden son derece düşük bir maliyetle ve istedikleri zaman araç rezervasyonu veya kiralama yapabiliyor. Car2Go, daha sonra BMW'nin DriveNow’ıyla birleşerek "Share Now" adını alıyor. Şirketin güncel geliri de yaklaşık $69 milyon.Evidation (GE): Evidation Health, GE Ventures ve Stanford Health Care işbirliğiyle 2014 yılında kuruluyor. Bu ekosistemde amaç sensörler, cihazlar, konuşma, video ve diğer kaynaklardan elde edilen ham, yüksek frekanslı davranış verilerini sağlık ve hastalık hakkında yeni bilgilere dönüştürmek. Evidation Health'in güncel geliri de yaklaşık $51 milyon.Niantic (Google): İlk olarak 2010 yılında Google içinde kurulan Niantic Labs 2015’te bağımsız bir şirket hâline geliyor. Niantic, mevcut ve gelecek nesil AR (artırılmış gerçeklik) donanımları için gezegen ölçeğindeki bir AR platformu üzerinde çalışıyor. Şirketin en bilinen ürünleri arasında Pokemon Go, Ingress ve Harry Potter: Wizards Unite bulunuyor. Niantic'in güncel geliri yaklaşık $900 milyon. Görüldüğü üzere dünya çapında birçok şirket, CVC programlarıyla yeni pazarlar keşfedip yeni teklifler geliştiriyor ve müşteri ihtiyaçlarına daha hızlı yanıt vermek gibi avantajlar elde ediyor. Türkiye’de CVC yatırımlarıyla bu tür başarılar elde eden şirketler ne yazık ki pek yaygın değil. Sektöre dair gözlemler ve literatür, kimi ortak problemlerin altını çiziyor. İşte bu problemlerin bazıları:İki Kültür ProblemiGenel olarak kurumsal şirketlerin temel yapısı, mevcut işlerin başarısını önceliklendirmek üzerine kurulu. Bu yapılar, müşterilere ve teknolojilere yönelik mevcut operasyonları destekliyor. Diğer yandan filiz girişimci işletmelerse söz konusu kurumsal yapılardan oldukça farklı. Mesela filiz girişimler işlerine genellikle belirsiz finansal ve işletme modelleriyle başlıyor. Hâl böyle olunca da baskın karakterdeki bir yatırımcı şirketin mevcut sistemlerine ve iş yapış şekillerine uyum sağlamakta zorlanıyor.Geleneksel Yanıtların BaşarısızlığıKurumsal girişimcilik alanında şirketler genellikle şu iki ana yaklaşımı benimsiyor: Sorumluluğu mevcut bölümlere dağıtmakÖzel amaçlı bölümler veya girişim grupları oluşturmak Günün sonunda bu yöntemler genellikle karmaşık sonuçlar doğuruyor. Örneğin, dağıtılmış sorumluluk genellikle geleneksel işletmelerin yeni girişimleri baskılamasına yol açarken, merkezileştirilmiş yaklaşımlar yeni ve eski iş kültürleri arasında önemli çatışmalara neden oluyor. Bu tür problemlerle karşılaşmayıp CVC başarısını artırmak için şu dört temel dengenin sağlanması işi bir hayli kolaylaştıracaktır:Strateji Geliştirme: Belirsiz ve değişken ortamlarda faaliyet gösteren filiz girişimci işletmeler deneme-yanılma yöntemiyle strateji geliştirmeli. Ancak bu süreçte disiplinli ve düzenli olup denge mekanizmasını oluşturmalarında fayda var.Operasyonel Deneyim ve Yenilik: Filiz girişimci işletmelerin başarısı, mevcut işletmelerin deneyim ve kaynaklarından yararlanarak yenilikçi yaklaşımlar geliştirmelerine bağlı. Bu, hem deneyimli personel atamasını hem de yeni iş modellerini ve süreçlerini beraberinde getiriyor.Özerklik ve Entegrasyon: Filiz girişimci işletmelerin bağımsız bir kimlik geliştirmesi oldukça önemli. Fakat bir yandan da ana şirketle ilişkisini sürdürebilmeli. Böylece hem kurumsal desteği hem de yeterli özerkliği dengede tutmuş olurlar. Burada girişimcilerle ilişkide dikkat edilmesi gereken iki mesele var. İlk olarak girişimcinin rüyasının elinden alınmaması, kurumsal şirket bünyesinde memur edilmeye çalışılmaması gerek. İkinci olarak da girişimcinin kurduğu şirketin sahip olduğu entelektüel sermaye düşük bir bedelle erkenden ele geçirilmeye çalışılmamalı.Büyümeye Odaklanma: Konu hızlı büyüme olduğunda filiz girişimci, girişimci şirket ve kurumsal firmanın çıkarları aynı yerde buluşur. Tam bu noktada tüm taraflar şirketi hızla büyütmeye ve değerini artırmaya odaklandığında kurumsal firma ve girişimin çıkarları dengelenebilir.En İyi CVC Uygulamaları CVC birimlerinin başarısını nasıl tanımlarız? Sürdürülebilir bir sanal işletme modeli oluşturmak, paydaşlara gerçek değer sağlamak ve bağımsız risk sermayesi dünyasının talepleriyle başa çıkabilmek tabii ki bu cevabın bir kısmı. İşte bu başarıyı sağlayacak dikkat edilmesi gereken bazı öneriler: Sürdürülebilir Sanal İşletme Modeli: Şirketler, pandemi sonrası döneme uygun süreçleri, organizasyon yapısını, yönetişimi ve liderlik boyutlarını kapsayan bir “sanal işletme modeli” geliştirmeli.“Akıllı” Sermaye Sağlama: Kurumsal yatırımcılar, yatırım yaptıkları girişimlere kaynak ve uzmanlık erişimi sağlayıp işbirliklerini teşvik etmek için CVC ekibini “avcılar” ve “çiftçiler” olmak üzere ikiye bölmeli.Etki Ölçümü ve Güçlü Hikâyeler Anlatma Kabiliyeti: Şirketler, CVC yatırımlarının etkisini ölçmeli ve güçlü başarı hikâyeleriyle bunu herkese duyurmalı. Etkin ölçüm ve iletişim, şirket içi ve dışı eleştirilere karşı CVC birimini savunmaya yardımcı olur.CVC ve VC Dünyalarını Birlikte Yönetme: CVC birimleri, kendi şirketleriyle bağımsız risk sermayesi dünyası arasında bir bağ kurmalı ve bu girişimleri ve başarıları daha büyük fonlara aktif olarak anlatmalı. Aksi hâlde değerlemesi hızla büyümeyen, diğer yatırımcılardan talep görmeyen bir işe inanmak ve yatırıma devam etmek imkânsıza yakın gibi görünüyor.Yatırım Yaklaşımını ve Odaklanmayı Yeniden Düşünme: Kurumsal yatırımcılar, mevcut işlerine yakın alanlara odaklanarak sürdürülebilirlik ve “yeşil teknoloji” gibi güçlü gelecek büyümesi vaat eden alanları ıskalamamalı.CVC'nin Stratejik FaydasıCVC’lerin mali getirinin yanı sıra şirketin stratejik hedeflerine de hizmet ettiğini göz önüne alalım. O hâlde CVC’ler ne gibi hedefler içerir? Cevabı şu şekilde verebiliriz: Şirket ve yatırım yapılan girişim arasında sinerji yaratma, teknoloji geliştirme ve ticari ortaklıklar kurma. Ancak bu asıl cevabımız olmaz. Çünkü CVC'nin en büyük faydalarından biri, erken aşama yatırımlarının gelecekteki M&A (Birleşme ve Satın Alma) süreçlerini daha az riskli hâle getirebilmesi. Aslında yatırımcılar erken aşamada küçük yatırımlar yaparak bir şirketi veya teknolojiyi zaman içinde izleyebilir. Gelecekte bir satınalma hedefi hâline geldiğinde, erken aşama yatırımı aracılığıyla elde edilen bilgilerle daha ayrıntılı bir değerlendirmeye dönüşür. İşte CVC’lerin stratejilerini belirleyen bazı faktörler:Net Hedefler ve Program: Tabii ki CVC programlarının başarısını belirleyen birçok etken var. Bunlar, net yatırım hedeflerinin belirlenmesi, güçlü bir program altyapısının geliştirilmesi ve iş anlaşmalarının kurulması gibi işletme uygulamaları olarak sıralanabilir. Ayrıca, bu süreçte şirketlerin erken aşama yatırımlarına daha fazla odaklanması ve CVC operasyonlarının verimli bir şekilde yönetilmesi de dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur.Bağımsız CVC Birimleri Kurma: CVC'nin başarılı olması için gerekli bazı kıstaslar var. Örneğin yüksek risk toleransı, hızlı karar verme ve uzun vadeli yatırım vizyonu gibi. Unutmamak gerekir ki, bağımsız hareket edebilen ve kurumsal bürokrasiden bağımsız bir zihniyetle çalışan, ayrı VC birimleri kuran şirketler en başarılıları olacak. Erken Aşama Yatırımların Önemi: Erken aşama yatırımlar, şirketlere yeni ve yıkıcı trendleri rakiplerinden önce görebilme fırsatı sunuyor. Bu yüzden en iyi risk sermayesi firmaları, her yıl yüzlerce startupla görüşmeler yapıyor. Şaşırtıcı gelebilir ama en ufuk açıcı içgörüler genellikle yatırım yapılmayan şirketlerden geliyor.SonuçKurumsal girişim sermayesi fonları, günümüzün teknoloji ve büyüme yarışında yenilikçi işletmelerin yaratılması ve sürdürülmesinde kritik rol oynuyor. Başarıya giden bu süreç, girişimcilik ruhuyla disiplinli yönetimi, kısa ve uzun vadeli düşünmeyi, mevcut ve yeni süreçleri bir araya getirmeyi öğretiyor. Bu alanda başarı yakalamış şirketlerin sırrının, bazı dengeleri doğru bir şekilde yürütmek olduğunu hep birlikte gördük. Dolayısıyla kurumsal girişimcilik ekipleri ve kurumsal girişim sermayesi fonları, bu dengeyi sağlamak için stratejik, operasyonel ve organizasyonel düzeyde sürekli ayarlamalar yapmalı. Ayrıca yenilikçi iş modellerini destekleyen bir kültür oluşturmalı ve kendilerini ana şirketten olabildiğince bağımsız ve girişimcilik ekosisteminin içinde konumlayabilmeli. Bir de ceylanı ele geçirmek için erkenden iştahlanmamalı, işi öldürüp veya elden kaçırıp emeklere yazık etmemelisiniz. Mutluluğun formülü, tarafların çıkarları ortak olduğunda, girişim hızla büyüyüp başka yatırımcıların da riski paylaşacak şekilde yatırım yapmaya iştahlanmasında saklı. Tabii her girişimi de ceylan sanmamak lazım.Köşe yazarları tarafından burada paylaşılan görüşler, incturkiye.com’a değil, yazara aittir.