Geride bıraktığımız son 20 yılda gayrimenkul sektörü önemli değişimler yaşadı. Geleneksel ihtiyaç kavramının kabuk değiştirip yatırım enstrümanı hâline gelmesi ve tıpkı borsa, altın gibi yatırım seçeneği olması gayrimenkule bakış açımızı değiştirdi. Pandemi sonrası yaşanan tedarik zinciri aksaklıkları, merkez bankalarının ekonomi politikalarıyla tüm dünyanın başına bela olan bir “enflasyon” krizini doğurdu. Ülkemizde enflasyon çok daha fazla hissedildi ve hissedilmeye devam ediyor. Belirsizlik, ofislerin genel durumu, değişen toplumun gelecekteki ihtiyaçları gibi birçok konu, gayrimenkul sektöründe önde gelen markaların yapacakları yeni projelerde yeni konseptler geliştirmeleri gerektiğine işaret ediyor. Araştırmalarımı yaparken çokuluslu şirketlerin gayrimenkul trendlerine dair birçok rapor inceledim ve hepsinde ortak beş maddenin olduğunu fark ettim. 1. Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (ÇSY)Artık markalar için yüksek kârlılık önemli tek kriter değil. İklim krizi, dönüşüm ve yeşile verilen önem yeni nesil tüketicinin marka algısındaki en önemli değer noktalarından biri. Hâliyle de şirketlerin bir numaralı gündemi.Tüketiciler artık gayrimenkul şirketlerinden çevresel ve sosyal konularda sorumluluk almalarını bekliyor. Finansal olmayan performans göstergelerinin incelendiği ÇSY’de etik, sürdürülebilirlik ve karbon ayak izi gibi konular oldukça önemli. İşte ÇSY içinde ele alınan konulardan bazıları: Enerji geri dönüşümü Atık yönetimi BiyoçeşitlilikÇalışan çeşitliliği Eşitlik Tüketicilerin doğru bilgilendirilmesi Sürdürülebilir tedarik zinciri Kurumsal şeffaflıkTedarikçi politikaları2. Yapay Zekâ Destekli ProjelendirmeTeknoloji ekseninde yapay zekâ, ÇSY’den sonra en önemli ikinci konu olarak karşımıza çıkıyor. Peki gayrimenkul sektörünün liderlerleri yapay zekâyı hangi alanlarda etkili olarak kullanabilir? İklim risklerinin modellenmesi ve proje yapısının oluşturulması Kaynak israfının modellenmesi Kullanıcıların bölge özelinde internet arama geçmişinin incelenmesi Proje bölgesine yönelik yapay zekâ tahminleri ve yapay zekânın gelecekteki popülaritesiyle öngörülerin değerlendirilmesi Bölgeye özel verilerin segmentasyonu ve doğru fiyatlama stratejisinin oluşturulması Geliştirilecek projeye özel geçmiş bölgesel veriler ışığında hazırlanan risk değerlendirmesi Yukarıda bahsi geçenler gibi birçok konuda yapay zekâ, gayrimenkul liderlerine geliştirecekleri projeler için objektif çıktılar veriyor. Şu anda dünyanın önde gelen şirketleri bu araçları kullanarak yatırımlarını şekillendiriyor. 3. Karma Konut ve Ofis KullanımıŞehir içindeki ofislerin yenilenerek hem ofis hem konut olarak kullanılması Avrupa’da birçok şehirde yaygınlaşmaya başladı. Hibrit çalışma yöntemiyle gelişen evden çalışma modeli gayrimenkul projelerinde önemle ele alınması gereken bir konu.Artık ofislerin sürdürülebilirliği açısından en önemli üç faktör maliyet, konum ve işgücünün çekiciliği. Birçok sektörde yetenekli insan kaynağı tam zamanlı çalışılan ofis içi modele uyumlu değil. Bu durum artık hibrit modellemede daha çok talep görüyor. 4. Çevre Dostu, Toplum Odaklı ve Birbirine Entegre KonutlarGünümüzde tüketicilerin bir gayrimenkulü tercih ederken dikkat ettiği bazı yaygın etmenler söz konusu. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:Dünya standartlarına uygun hızda internet Aidatların düşük tutulması ve etkin yönetimiGeri dönüştürülebilir atık yönetimi Yağmur suları geri dönüşüm planı Sosyal alan çeşitliliği Güneş enerjisiyle çalışan araç şarj istasyonları Yeşil alan ve betonarme bina oranı Her evde özel tasarlanmış ofis odası 5. Dijital Gayrimenkul Pay Sertifikası ve Gayrimenkul TokenizasyonuGelenekselleşen tüm yatırım alışkanlıklarının erozyona uğradığı bir dönemden geçiyoruz. Dijital dönüşüm bildiğimiz tüm yatırım araçlarının şekil değiştirmesine yol açtı. Tokenizasyonu da bu çerçevede ele alırsak geleneksel yatırım araçlarının dijitalleştiğini söyleyebiliriz. Gelişen teknolojilerle blokzincir dünyasında gayrimenkul yatırımlarını irili ufaklı yatırımcılarla buluşturmak gelecekte mümkün olacak. Dünyanın her yerinden yatırımcılar gayrimenkul projelerine diledikleri miktarda yatırım yapabiliyor ve bu durum gayrimenkul liderleri için yeni fırsatlar doğuruyor. Tabii tüm bu yatırımların geleneksel kayıt sistemlerine işlenmesi güvenlik açısından büyük önem arz ediyor. Dubai ve Avrupa’da uygulamaların başladığı yatırım yapabileceğiniz tokenizasyon platformlarına ek olarak Türkiye’de de benzer çalışmalar devam ediyor.Gerçek dünya varlıkları giderek dijitalleşiyor. Bu dijitalleşmeden elde edilen pay sertifikasıysa ölçülebilir değeri ve gerçek dünyadaki değerini tanımlayan model olarak bir gayrimenkul varlığının daha ufak parçalara ayrılmış dijital versiyonundan oluşuyor. Bu sertifikalar aynı zamanda tapu ve kadastro sisteminde gerçek gayrimenkul paylarını temsil eder. Peki bu teknoloji gayrimenkul liderlerine ne sağlayacak? Projelere daha fazla likidite teminiKısıtlı imkânlarla her projede yatırım yapabilme Komisyoncu ya da aracı olmadan azaltılmış işlem maliyetleri Şeffaflık ve işlem güvenliği Sözün ÖzüGayrimenkul sektörünün önde gelen markalarıyla 15 yıl boyunca yaptığım çalışmalarda edindiğim tecrübeler ışığında kolayca söyleyebilirim ki, dijital dönüşüm her sektörde olduğu gibi gayrimenkul markalarını da etkileyecek. Burada önemli olan, bu değişime hızla adapte olup tüketici nezdinde doğru konumlandırmayla yer alabilmek.Aksi takdirde durgun ve stabil geçen sektör satışları, yeni nesil adapte olabilmiş oyuncuların katılmasıyla pazardan bir hayli negatif etkilenecek gibi görünüyor. Burada bahsi geçen beş maddenin dışında elbette eklenecek çok fazla nokta var. Fakat işe buradan başlamak markanızı daha sürdürülebilir başarı hedefine taşıyacak.Köşe yazarları tarafından burada paylaşılan görüşler, incturkiye.com’a değil, yazara aittir.