Yunan filozof Aristoteles mantık, doğa bilimleri, metafizik, psikoloji, etik ve siyaset felsefesi gibi alanlarda eserler üreterek antikçağ felsefesine damgasını vurdu. Oğullarından biri olan Nikomakhos için kaleme aldığı Nikomakhos’a Etik eserinde iyinin ve mutluluğun ne olduğundan, karakter ve düşünce erdemlerinden ve aklı kullanmanın öneminden bahsediyor. Aristoteles ve daha nice filozofun görüşlerini ve düşünce modellerine ilgi duyuyorsanız, tüm bu kavramları topladığım kitabıma ya da websiteme göz atabilirsiniz. Yine de Aristoteles’in ahlak veya erdem kılavuzu niteliği taşıyan bu kitabından aldığım notları kaliteli ve sürdürülebilir bir hayat yaşamak isteyenler (ve siteye tıklamaya üşenenler) için paylaşıyorum:Ruhta aynı zamanda aklın karşısında yer alan, akla karşı duran bir başka kısım daha var olmalıdır. Örneğin felç bir insan sağa dönmek istese de bedenin bir kısmı bunu yapamaz. Aynı şekilde ruhta da benzeri bir durum olur. Kendine hâkim olmayan insanlar yapması gerekenin tersi yönde hareket eder. Ama bedendeki aksilikleri görsek de ruhtakileri gözle göremeyiz.Akla sahip olan kısım ikiye ayrılır. Birincisi kendisidir, yani gerçekten akla sahip olan kısım, diğeriyse başkalarının sözlerini dinleyen kısım. Erdem de buradan hareketle tanımlanır. Erdemleri düşünce ve karakter erdemleri olarak ikiye ayırmamız gerekir. Düşünce erdemleri grubunda bilgelik, doğru kararlar alma ya da aklı başında olma vardır. Karakter erdemleriyse cömertlik ya da ölçülü davranmak gibi eylemlerdir. Zaten bir insanın karakterini anlattığımızda ona bilge ya da doğru kararlar alan biridir demeyiz, bunun yerine cömert ya da ölçülü deriz. Bilge insanları huylarından dolayı överiz, huy üzerinden övülenlerse erdemdir.İki kötülük ve bir de orta olmak üzere üç tür davranış şekli bulunur. Bunların hepsi birbirine karşıttır. Cesur korkaktan daha yürekli, cüretliden daha korkaktır. Benzer şekilde, ölçülü insan, duygusuz insandan daha fazla hazza düşkündür, hazza düşkün olana göre daha fazla duygusuzdur, cömert birinden daha savurgan, savurgandan daha cimridir. İşte bu nedenle uçlardakiler, ortada olanı diğer tarafa doğru sürükler.Bazıları tercih etmenin bir istek, tutku ya da sanı olduğunu iddia eder. Bu doğru değildir, çünkü aklınız yoksa tercih de edemezsiniz. Fakat istek ve tutku söz konusu olabilir. Bir insan kendine hâkim değilse tercihlerine göre değil isteklerine göre hareket eder, kendine hâkim olan insansa isteğine göre değil tercihine göre hareket eder.Yine kızgınlığın da cesaret olduğu zannedilir. Bazen insanlar kızgınlıklarından dolayı sanki cesurmuş gibi algılanır. Bir hayvan da kendisine saldıranı yaralar. Oysa cesur insanlar eylemlerini o eylemin güzel olduğunu düşündükleri için yaparlar, kızgınlıkları sadece harekete geçmelerine yardımcı olur.Sakin insanın ruhu dalgalı değildir, duygularla sürüklenmez. Aklın kendilerine gösterdiği oranda bir şeylere kızmak ve öğrettiği oranda bu kızgınlıklarını sürdürmek isterler.Kimlerin aklı başındadır? Aklı başında insan sağlık, para, güç gibi ayrıntıları değil iyi yaşama konusunda kendisine nelerin gerekli olduğunu doğru bir şekilde düşünebilendir. Bir şeyin sanatı yoksa ve bu konuda erdemli bir amaç varsa bu hedefe yürüyen insanlara aklı başında insanlar deriz. Kısacası bir konuda iyi düşünmek aklı başında olmaktır.Doğal bir bilge yoktur fakat anlayışlılık, doğru yargılama ya da akıl, daha sonradan kazanabileceğimiz şeylerdir. İnsanın yaşı büyüdükçe anlayış ya da aklı da gelişir. Bu açıdan bakıldığında aklın hem başlangıç ve hem de son olduğu görülür. Çünkü bir şeyi ispatlayacağımız zaman akıldan yola çıkıp yine akla varıyoruz.Öte yandan bir konuda insanları düşüncenize ikna etmek istiyorsanız sadece doğru söylemeniz yetmez, hatanın nerede olduğunu da açıklamanız gerekir. Bir şeyin neden hatalı olduğunu açıklarsanız, söylediğiniz doğrunun da ne kadar doğru olduğu anlaşılır.Birbirlerine aşık insanlar için en önemli nokta birbirlerini görebilmektir.Kitapta erdemli bir yaşamın, aşırılıktan uzak yani ortada olarak mümkün olabileceğine şahit oluyoruz. Bir başka deyişle, birey ölçülü bir bakış açısından hayatını yaşadığında özgür ve objektif bir şekilde kararlar alabilmek, duygularını kontrol altında tutabilmek, kendine hâkim olabilmek, aklını daha verimli kullanabilmek gibi konularda daha başarılı olabilir.Köşe yazarları tarafından burada paylaşılan görüşler, incturkiye.com’a değil, yazara aittir.Çok daha fazlası için Inc. Türkiye bültenlerine kaydolun.