Yoksa siz de isim hatırlama konusunda sürekli sorun yaşayanlardan mısınız? O hâlde işinizi kolaylaştıracak basit bir ipucuna hayır demezsiniz. Küçük bir fıkrayla başlayalım.Bir gün kartalın biri spor malzemeleri satan bir mağazaya girer. Satış görevlisi, “Biliyor musunuz, ürünlerini sattığımız spor kulübümüz sizin adınızla anılıyor.” der. Kartal “Aaa, Haydar diye bir takımınız mı var?” diye karşılık verir.Bunu ilk duyduğumda çok gülmüştüm. Hatta kızımın arkadaşının, üçüncü kez tanışmamıza rağmen adını hatırlayamadığım babasına da anlattım. Meğer onun da adı Haydar’mış.Artık adamın adını kartal fıkrasıyla aklıma kazıdığıma göre bir daha asla unutmayacağımı neredeyse garanti edebilirim. Aslında isimleri hatırlamanın püf noktası (ve aynı zamanda hızla unutmamızın nedeni de budur) basit bir nörobilimsel gerçeğe dayanır. Biriyle tanıştığımızda beynimiz, onun ismini kısa süreli hafızada depolar.Zaten tanıştığımız herkesi hatırlamamız gerekmediğinden, bu isimlerin depolanması için en doğru yer de burasıdır. Düşünsenize sürekli bilgi bombardımanı altındayız. Bu yüzden beyinlerimiz bilgiyi daha önemli ve daha hızlı erişilmesi gerekenleri öne çıkaracak şekilde depolamak üzere evrilmiş.Dublin’deki Trinity College Nörobilim Enstitüsü’nden Dr. Tomás Ryan ve Toronto Üniversitesi psikoloji bölümünden Dr. Paul Frankland’ın geçen yıl yazdığı gibi:“Unutmak beynimizin bir kusuru olmaktan ziyade, beynin çevreyle dinamik bir şekilde etkileşime girmesini sağlayan işlevsel bir özelliği olabilir… Unutmak çoğu zaman beynimiz için büyük bir nimettir.”Ancak unuttuğumuz şey isimler olunca, bu sözde nimet başımıza birkaç çorap örebiliyor:Birincisi, insanlarla tanıştığımız an, ileride isimlerini kullanmaya ihtiyacımızın olup olmayacağını da bilemeyiz.İkincisi, tanıştığımız kişi bizim için ileride önemli biri olacağının sinyallerini ilk andan verse dahi ismi kısa süreli hafızada depolanır.Peki biz bu isimleri nasıl hatırlayacağız? Nedir bu işin püf noktası? Cevap basit: Hatırlamak istediğiniz ismi kısa süreli hafızadan alıp uzun süreli hafızaya aktarabilmek için onu bir hikâyeyle ya da bir anıyla ilişkilendirmek…Mesela kartal fıkrası bunun bir örneği. Kızımın arkadaşının babasının adını bununla eşleştirdiğimden beri unutmuyorum. Birinin adını başka bir anıyla ilişkilendirmek ve onu unutmamak için kullanabileceğiniz başka birçok teknik var. Bunlardan birkaçına bakalım:Görsel HafızaDiyelim ki tuvalette sıra beklerken John adında bir adamla tanıştınız. Amerikan argosunda “john” tuvalet kelimesi yerine kullanılır. O an öylece durmuş tuvaletin kapısına bakarken John diye bir adamla tanıştığınızı düşünün, ismini sittin sene unutmazsınız, değil mi? Kolay bir örnek oldu farkındayım ama işin özünü güzel anlattım diye düşünüyorum, haksız mıyım?Kelimelerle İlişkilendirmeİsimleri kulağımıza benzer gelen terimlerle ilişkilendirmek iyi bir yol olabilir. Örneğin, “Ali Esat” adında bir adamla tanışırsam aklıma mahalledeki esnafın sık sık söylediği şu cümle gelir: “İşler kesat…” Biraz komik ve garip geldiğinin farkındayım ama benim beynim de böyle çalışıyor, ne yapalım?Aynı şeyi Türkiye’de Emel isimli bir kadınla tanıştığımda da yaptım. Herhalde daha önce de yabancılar tarafından isminin telaffuzu konusunda sıkıntılar yaşamış olmalı ki bana isminin “ML” gibi okunduğunu söyledi. Söz uçar yazı kalırBunu bazen ben de yapıyorum aslında. Neredeyse her yıl gittiğim partide kimlerle tanıştığımı ve ne konuştuğumu not etmeyi zor yoldan öğrendim.Aksi takdirde, gelecek yıl aynı partiye gidip geçen sene tanıştığım insanlara aynı hikâyeleri anlatma olasılığım çok yüksek.Burada anıyı yine kısa süreli hafızaya yerleştiriyorsunuz. Ancak tek bir farkla. Bu kez notlarınıza göz gezdirerek hatırlama şansınız olacak.ÇizinGeçen yıl Aging, Neuropsychology, and Cognition dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, bir olayı kabaca çizmek sadece yazmaya kıyasla hatırlama oranını artırıyor.Dürüst olmak gerekirse hiç denemedim. Zaten elimden de pek gelmez. Ama düşününce kişinin adının yanına basit bir çizim kondurmak bile hatırlamaya yardımcı olabilir.Büyük resme oturtunYaygın isme sahip biriyle tanıştığınızda işin çok kolay. Hemen bu isme sahip diğer insanları düşünün. Mesela Fatih diye biriyle tanıştığımda hemen diğer Fatih’leri düşünürüm. Yeğenim, arkadaşımın oğlu, Fatih Altaylı ve futbol efsanesi Fatih Terim gibi.Karakterle ilişkilendirinBu metodun sırrı, birinin ismini hatırlamaya yardımcı olacak hayali bir karakter, ünlü biri veya her ikisinin bir arada olduğu bir bulmacayla ilişkilendirmek.Bir örnekle açıklayalım: Diyelim ki şarkıcı Muazzez Ersoy’la tanıştınız ama hiçbir şarkısını bilmiyorsunuz. Hemen zihninizde bir kodlama yapın. Muazzez ismine sahip kimi tanıyorum? Muazzez Abacı. Peki Ersoy? Tamam, cevabı buldum: Bülent Ersoy. Birinin adını diğerinin soyadı, oku bakayım: Muazzez Ersoy.Diğer tekniklerBu tekniklerden bazıları kullandıkça daha etkili hâle gelecek. Çünkü bağlantı kurma konusunda çaba sarf ettikçe hatırlama konusunda daha becerikli olacaksınız. Tabii ki bu tekniklerin herkes için geçerli olması mümkün değil.Yine de kendiniz için doğru tekniği bulmak, bazen oldukça stresli olabilen hatırlama deneyimine biraz eğlence katabilir. Nörobilimci Dean Burnet’ın yazdığı gibi:“Artık bunları öğrendiğinize göre, bir sonraki karşılaşmamızda adınızı hatırlamazsam amacımın kabalık etmek olmadığını bilirsiniz. Tabii âdâb-ı muâşeret kurallarına göre muhtemelen kabalık ediyorum. Ama şimdi en azından nedenini biliyorsunuz.”Ben de ücretsiz olarak erişebileceğiniz Neuroscience: 13 Ways to Understand and Train Your Brain for Life e-kitabımda buna benzer pek çok püf noktası ve ders bulabilirsiniz. Emin olun hiçbir şey insan beyninin işleyişi ve gelişiminden daha büyüleyici değil.Hadi şu testle bitirelim: Kızımın arkadaşının babasının adı neydi? Hani hatırlayamadığım için kartal fıkrasını anlattığım adam?(İpucu: “Dur bir dakika. … bir takımınız mı var”)İşe yararsa beni haberdar edin. Orijinal yayın tarihi: 22 Temmuz 2023Köşe yazarları tarafından burada paylaşılan görüşler, incturkiye.com’a değil, yazara aittir.Çok daha fazlası için Inc. Türkiye bültenlerine kaydolun.