Big Tech şirketleri son 10 yılın en çetin mücadelesiyle karşı karşıya. Hem Avrupa Birliği hem ABD’de tekelcilik karşıtı uygulamalara yönelik mevzuat düzenlemeleri artıyor. Bu da, Apple ve Alphabet çatısı altındaki Google’ın bazı birimlerini şirketten ayırmasıyla sonuçlanabilir. Bu, sektörde bir ilk.AB ve ABD’de açılan davaların ardından çeşitli ülkelerde de giderek artan rekabet karşıtı soruşturmalar dünya çapında gözlerin teknoloji devlerine çevrildiğini gösteriyor. Öyle ki tam 40 yıl önce AT&T’nin dağılmasından bu yana Amerika’da hiçbir şirket, düzenlemeler sebebiyle ayrılık noktasına gelmemişti. Google, Avrupa Birliği'nin suçlamalarına katılmadığını belirtirken Apple, Amerika'da açılan davanın gerçekleri yansıtmadığını ve hukuka aykırı olduğunu dile getiriyor. 1984’te Ma Bell olarak da bilinen AT&T’nin "Baby Bells" adı verilen yedi bağımsız şirkete bölünmesi 20’nci yüzyılın en güçlü tekellerinden birini ortadan kaldırmıştı. Bu şirketler arasından hayatta kalmayı başaranlar AT&T, Verizon ve Lumen oldu. Düzenlemelerin odağında, Apple ve Google gibi şirketlerin, sunduğu ürün ve hizmetlerle kapalı ekosistemler oluşturduğu ve müşterilerin rakip şirketlere geçişini zorlaştırdığı iddiaları var. Hatta bu durum, İngilizcede “walled garden” terimini doğurmuş. Apple’ın kullanıcılarına App Store’da sunduğu 2 milyondan fazla uygulamanın hepsinin Apple’ın standartlarına uyma zorunluluğu buna örnek. Ya da X’te bir linke tıkladığınızda, o sayfanın harici tarayıcı yerine yine X üzerinden açılması… Hâl böyle olunca teknoloji devleri, rakiplerinin önüne taş koymakla suçlanıyor.ABD Adalet Bakanlığı geçtiğimiz ay akıllı telefon pazarını tekelleştirdiği, rakiplerini saf dışı bıraktığı ve fiyatları şişirdiği gerekçesiyle 15 eyaletle beraber 2,7 trilyon $ değerindeki Apple'a dava açtı. Akabinde, rekabete zarar veren uygulamaları ortadan kaldırmak için ilgili birimlerini bağımsız bir şirket hâline getirmesinin başvurabilecekleri bir çözüm yolu olduğu konusunda da uyardı.Fakat Apple'ın mücadele etmeye ant içtiği davanın karara bağlanması muhtemelen yıllar alacak gibi görünüyor. ABD’nin hamleleri, Avrupa'da son zamanlarda artan diğer tehditlerin ardından geldi.Konuyla ilgili Reuters’a konuşan uzmanlar Apple, Meta ve Alphabet'in tekrarlanan ihlaller için ağır para cezalarıyla karşılaşabileceğini belirtiyor. Dahası, Dijital Piyasalar Yasası (DMA) ihlalleri şirketler için bölünme kararlarıyla sonuçlanabilir ve dolayısıyla Big Tech, yakında daha fazla incelemeyle karşı karşıya kalabilir. AB’nin rekabetten sorumlu başkanı Margrethe Vestager, geçtiğimiz yıl Google'ı haksız rekabete yol açan reklam politikaları sebebiyle suçlamış ve şirketin satış araçlarını gözden çıkarmak zorunda kalabileceğini dile getirmişti. Bu, devamı gelecek katı önlemlerin önünü açtı.Ayrıca Vestager’a göre Google'ın varlıklarının bir bölümünü satmasını zorunlu kılmak, çıkar çatışmasını engellemenin tek yolu. Çünkü böylece Google, çevrimiçi reklam hizmeti sunan diğer platformlara ve yayıncılara karşı kendi hizmetlerini kayıramayacak. Vestager’ın yıl sonuna kadar kesin kararını vermesi bekleniyor.Mart’ta yürürlüğe giren DMA’nın hazırlanmasında önemli rol oynayan Avrupa Parlamentosu milletvekili Andreas Schwab, milletvekillerinin kuralları çiğneyen Big Tech’e karşı sert önlemler alınmasını istediğini söyledi. Schwab,, "Eğer DMA’ya uymazlarsa, parlamento şirketlerin bölünmesini talep edecek. Asıl hedef piyasalarda sağlıklı, adil rekabeti sağlamak ve daha fazla inovasyona alan açmak" dedi. Ayrılıklar her zaman zor Seçenekleri değerlendiren yetkililerin şirketlerin dağıtılması yönünde bir karar alacakları henüz kesinleşmedi. Olası bir ihlal hâlâ sadece para cezasıyla sonuçlanabilir. Ayrıca, hukuk otoriteleri 1998’de Microsoft'a karşı açılan davadan yola çıkarak Apple'a yönelik bir dava sürecinin bu kez daha zorlu olabileceğini belirtiyor. İsminin açıklanmasını istemeyen bir Komisyon yetkilisi, AB'de, şirketlerin bölünmesinin son çare olarak görüldüğünü söylüyor. Apple'a karşı açılan birçok davada bazı yazılım geliştiricilerine danışmanlık yapan Geradin Partners'tan avukat Damien Geradin, şirketin ileri düzey entegre sisteminin Google'a kıyasla bu durumu daha da zorlaştıracağını söylüyor ve ekliyor: "Şirketin bölünmesi göründüğü kadar kolay değil. Örneğin, Apple'ı App Store'u elden çıkarmaya zorlayamazsınız. Entegre bir sistemden bahsediyoruz.” Geradin, Apple'ı belirli konulardaki yaklaşım ve stratejilerini değiştirmeye zorlayacak çözümlerin daha iyi olacağını, Google’ınsa olası bir bölünme kararı karşısında ana hizmetlerini güçlendirecek hedef satın almalara yönelebileceğini belirtiyor.” Rekabet karşıtı uygulamalarla mücadele eden, kâr amacı gütmeyen Open Markets’ın direktörü Max von Thun, "Adalet Bakanlığı Apple cihazlarının farklı markalarla uyumlu olmasını sağlayacak donanım değişiklikleri önermesi ya da ücretlendirilme politikalarında geliştiricilerin mağdur edilmesini engelleme gibi çözümlere başvurması daha olası" diyor."Bence her ihtimali göz önünde bulunduruyorlar. Bu yolu seçecekler diye bir şey yok" diye de ekliyor. Apple, yaklaşık $400 milyar yıllık gelirinin büyük kısmını iPhone, Mac, iPad ve Apple Watch gibi cihaz satışlarından elde ediyor. Bunu yaklaşık $100 milyar dolar gelir getiren Apple Servisler takip ediyor. Hukuk firması White & Case'in ortağı Assimakis Komninos, şirketlerin bölünmesi gibi yapısal çözümlerin doğruluğunun önünde sonunda mahkemelerde kanıtlanması gerektiğini dile getiriyor ve şöyle söylüyor: "Şirket bölünmeleri gibi yapısal tedbirler alışılagelmiş uygulamalar değil. Yine de deneyimlerimiz bu durumun çözümünün zor ve karmaşık olduğunu gösteriyor.”Orijinal yayın tarihi: 25 Mart 2024Köşe yazarları tarafından burada paylaşılan görüşler, incturkiye.com’a değil, yazara aittir.Çok daha fazlası için Inc. Türkiye bültenlerine kaydolun.(*) Bu yazının çevirisinde Türk okura hitap etmek için birtakım değişiklikler yapılmıştır.