Hatırlar mısınız 2020’de yükselişe geçip 2021’de doruk noktasına ulaşan internetin kavramsal bir yinelemesi ve sözde çok büyük bir fikir olan Web3, yatırımcılar, teknoloji uzmanları ve kurucular tarafından nasıl da parlatılmıştı? Parlama derken mübalağa etmiyorum. 2021’de, risk sermayedarları yeni dönemin can damarını oluşturacak kripto para birimleri, metaverse ortamlar ve değiştirilemez token’lar geliştiren girişimlere $29,2 milyar akıttı.Web3’ü bu kadar kıymetli kılan ne diye merak ediyorsanız hemen cevaplayayım. Bu sürüm, kullanıcı verilerini depolayan ve kurumsal gözetim olmadan iletişim kuran blokzincir ağları tarafından mümkün kılınan merkeziyetsizlik çağını başlatmayı amaçlıyordu. Resmen dijital evrende geç 19’uncu yüzyıl serbest piyasa kapitalizmini kurmaya çalışmışlar. Web3 dünyasına biraz daha yakından bakalım. Burada, kullanıcılar kişisel bilgilerinin çevrimiçi ortamda nasıl saklanacağını kontrol edeceklerdi. Peki bu ne demek? Yani devasa reklam operasyonlarını beslemek için kullanıcı verilerini hortumlayan Meta ve Google’ın veri açlığı taktiklerinin suya düşmesi…Bu çılgın Web3 çağında, sanal gerçeklik gözlüğünü takan kullanıcılar, metaverse evreninde alışveriş merkezinde dolaşırkenyeni bir çift Nike için kripto parayla ödeme yapabilir. Bir başka senaryoda da altın zincir takan bir maymunun nadir bir grafik görüntüsünü binlerce dolara satabilir. Dürüst olalım ilkini yapan pek yok. Ama ikincisini…Boşuna dememişler her çıkışın bir inişi vardır diye. 2021’de doruklara sevdalanan Web3, geçtiğimiz yıl dramatik bir düşüş gösterdi. Crunchbase’in son verilerine göre, Web3 girişimlerine 2023’te sağlanan finansman 2022’ye nazaran yüzde 73 azaldı. 2022’de $21,5 milyar gelir elde eden Web3 girişimleri 2023’te yalnızca $7,8 milyar toplayabildi. Bu kritik dönüşü nasıl okuyabiliriz? Aslında yatırımların startup’lara tarihi oranlarda aktığı, değerlemelerin yükseldiği ve her hafta yeni bir unicorn’un ortaya çıktığı teknolojinin stratosferik zirveye erişmesinin sebebi, pandeminin yarattığı koşullardı. Normalleşme dönemine girmemizle birlikte bu yükseliş tepetaklak oldu. Haliyle Web3 dünyasına da darbeyi indirdi. Peki bu yatırımlar nereye kaçtı?Dealroom’a göre, geçtiğimiz yıl yapılan $17,8 milyar yatırımın adresi yapay zekâ oldu.Hâlâ Web3’ün umut vaat ettiğine inanmaya devam edenler olsa da bu teknolojinin, günümüzün en büyük teknoloji firmalarıyla eşit büyüklükte bir kullanıcı tabanına nasıl ulaşacağı da dahil olmak üzere bazı engeller konusunda belirsizlikler devam ediyor. Kaliforniya Üniversitesi’nde Web3 üzerine çalışan bir işletme ve hukuk profesörü olan Jillian Grennan, “Açıkçası henüz, insanların bu teknolojiye çekilmesini sağlayacak şey işte bu, diyen bir tane şirket bile görmedim.” diyor. Yapay zekânın tüm dikkatleri üzerine çekip tüm finansmanı kapmasıyla Web3 girişimcileri, devrim niteliğindeki teknolojinin göstergesi olan yatırım çekme konusunda başarısız oluyor. Tabii ki bunun birçok sebebi var. Pek çok kişi için bunun en belirgin sebebinin Web3’ü tanımlamanın zorluğu olduğundan bahsediyor. Ayrıca Grennan, pandemi sürecinde Zoom yorgunluğundan mustarip olan insanların normalleşmeyle birlikte dijital dünyalarda gezinme iştahını kaybettiğini öngörüyor. Açıkçası bunun çok daha ötesinde sebepler olduğunu düşünüyorum. Örneğin, Web3 evreninin önemli bir parçası olan kriptonun nasıl düzenleneceği sorusu yatırımcıları biraz duraklatmış olamaz mı? Bin bilsen de bir bilene danış diyerek Underscore VC’nin kurucu ortağı Richard Dulude’la konuştuk. Inc.’e verdiği röportajda Dulude, “Önümüzdeki dönemde, her ne kadar şu an elimizde olmasa da kısa vadede önemli mevzuat açıklığına kavuşacağız. Bu süreçte çoğu yatırımcının köşeye çekilip beklemesini normal karşılamalıyız.” diyor.Yatırımcının Web3 iştahının kesilmesine tek sebep teknolojik aksaklıklar değil. Dulude’un dediğine göre artan faiz oranları ve 2021’in şişirilmiş startup değerlemeleri, risk sermayedarlarında heyecan verici fikirleri artık tek başlarına destekleyemeyecekleri kanaati uyandırmış. Ayrıca Dulude, ”Sektör hâlâ büyümeyi kovalamanın ve her ne pahasına olursa olsun büyümeye çalışmanın ötesine, yani gerçekten yatırım yapma seviyesine geçmeye çalışıyor.” diyor.Web3 finansmanının hiç de iç açıcı bir durumda olmadığını gören Grennan, “Tohum finansman turları ve Seri A’lar iyi gidiyor. Biraz daha mücadeleci olup önceden para toplayarak ölçeklendirme ve hızlı büyüme seviyesini aşanlar, gözlerini Seri B’lere dikmiş durumda.” diyor.Web3 girişimcileri 2021’i mumla arıyor farkındayım ama o dönemdeki para akışının sebebi Web3’e duyulan sarsılmaz iyimserlikti. Hatırlayın Facebook, “metaverse’ü hayata geçirmek” misyonuyla Meta olarak yeniden markalanmıştı. Yeni dijital alemi, insanın doğasına ürkütücü derecede benzeyen fütüristik bir ütopya olarak tanımlayan Mark Zuckerberg ne demişti? “Metaverse’te hayal edebileceğiniz demiyorum, hayal bile edemeyeceğiniz hemen her şeyi yapabileceksiniz. Mesela, arkadaşlarınızla ve ailenizle bir araya gelebilecek, çalışabilecek, öğrenebilecek, oynayabilecek, alışveriş yapabilecek ve yeni şeyler yaratabileceksiniz.” Silikon Vadisi’nin tartışmasız en önde gelen girişim şirketi Andreessen Horowitz bir raporunda, Web3’ü internetin geleceği olarak övmemiş miydi? Rapor şöyle diyordu: “Ekonominin tamamen yeni sektörleriyle birlikte gelişecek bir sonraki bilişim-inovasyon dalgasının, merkeziyetsiz teknolojiler üzerinden inşa edileceğine inanıyoruz.”Web3’teki en büyük şirketlerden bazıları bu ilk heyecan dalgasına çoktan kapılmıştı. Pitchbook verilerine göre, dünyanın en büyük NFT pazarı olan OpenSea, Temmuz 2021’de Andreessen Horowitz liderliğindeki bir finansman turunda $100 milyon yatırım aldı. Ayrıca daha sonra tarihi ölçekte bir dolandırıcılık kanalı olduğu tespit edilen kripto borsası FTX, sadece üçüncü çeyrekte bile $900 milyon gelir elde etmişti. Aslında balık baştan kokmuştu. OpenSea, çok sayıda saldırıya maruz kalmış ve hatta 2022’de yöneticilerinden biri, içeriden bilgi sızdırmakla suçlanmıştı. Böylece FTX de saman alevi gibi sönüp gitti.Ne yapalım teknolojinin kullanılması zor. Tüm yatırımlar bile bu zafiyeti telafi edemezdi. Dulude, teknoloji kullanmaya pek de meraklı olmayan kişiler için Web3 yapısının göz korkutucu olması sebebiyle kullanım bariyeri yarattığını şu sözlerle belirtiyor: “Ben buna kullanılabilirlik sorunu diyorum. Bir cüzdan indirip kurmam gerekiyor. Daha sonra bu cüzdanı korumak için de kurtarma şifresi belirlemem gerekiyor. Sizce bu kadar karmaşık bir sistemi babaanneler kullanabilir mi? Cevap hayır. Blokzincir kullanımının yaygınlaşması için her yaş, eğitim seviyesi ve beceriden insanın kullanımına uygun olması gerekiyor.”Ayrıca birçok Web3 ürününün kullanıcı deneyimi de oldukça yetersiz kaldı. Mesela, Mark Zuckerberg’in metaverse evrenindeki Horizon Worlds’ü, alay konusu olan meme ve kullanıcı çekmeyi başaramayan grafiklerle piyasaya çıktı. Decentraland ve Sandbox gibi diğer metaverse alemlerinin aktif kullanıcı sayılarını göz önünde bulundurduğumuzda tabiri caizse birer çöl olduğunu söylemekte sakınca görmüyorum. 2022’de Decentraland’de 24 saat boyunca yalnızca 38 aktif kullanıcı vardı desem bana hak verirsiniz. Dulude, sanal gerçeklik gözlüklerinin akıllı telefonlar kadar yaygın olduğu varsayımsal bir gelecekte bile metaverse’te sergilenen içeriğin kullanıcıların ilgisini uyandıracak kadar dikkat çekici olması gerektiğini söylüyor.Dulude şöyle bir soruyla geliyor: “Dinlemeye değer bir şey yokken neden $1,000’ınızı bir kulaklığa veresiniz?”Web3 şirketleri bu yıl bu engelleri aşmaya çalışacak gibi görünüyor. Açıkçası, yeniden bir yükseliş için makroekonomik faktörler her ne kadar önemli olsa da işin sırrı başka yerde saklı. Sektörün yeniden canlanması Web3’ün ortalama insanlar için daha kolay gezilebilir hâle gelmesine ve onlara bu dünyada takılmak için bir neden sunmasına bağlı.Son sözleri de işin ehline bırakalım. Dulude, “Teknolojiyle etkileşim içinde olmak hâlâ oldukça zahmetli. Geniş kitleler tarafından kullanılabilir hâle gelene dek içinde bulunduğumuz mevcut pazar ortamından çıkmak gerçekten zor görünüyor.” diyor.Orijinal yayın tarihi: 5 Ocak 2024Köşe yazarları tarafından burada paylaşılan görüşler, incturkiye.com’a değil, yazara aittir.Çok daha fazlası için Inc. Türkiye bültenlerine kaydolun.